Zien zonder te oordelen en ervaren zonder te handelen, dat is de kern van mindfulness. Dit zit alleen niet standaard in onze aard. Of beter gezegd: zo zijn we niet geprogrammeerd. Alles wat vervelend voelt willen we oplossen, verklaren of wegduwen. Hoe kom ik hier zo snel mogelijk vanaf? vragen we ons ontevreden af. En alles wat fijn en veilig voelt willen we – soms tot in den treure – vasthouden, herbeleven of over-romantiseren.
Maar dit is niet hoe het leven werkt. Zonder donker geen licht, zonder verdriet geen vreugde, zonder yin geen yang, en visa versa. Elk gevoel, elke ervaring en elke gedachte komt en gaat. Tegenpolen behoeven daarom dezelfde benadering. Heel feitelijk gezien zijn ze ook hetzelfde: puur een gevoel of ervaring. Het is onze mind die de verhalen maakt, die de labels fijn of verschrikkelijk toekent. Wat er ook op ons pad komt, in the end zijn we nog steeds wie of wat we zijn. Nog altijd met dezelfde voeten op dezelfde aarde.
Twee manieren om ‘mindful reageren’ te trainen
Het bewust aannemen van een neutrale houding brengt ons en anderen zoveel verder dan ons te verliezen in een eigen(verzonnen) verhaal, of volledig opgaan in dat van een ander. Deze neutrale – oftewel mindful – houding kan je jezelf aanleren. Dit kan op twee niveaus: 1) silence mindfulness: hoe reageer je op jezelf? en 2) interactional mindfulness: hoe reageer je richting anderen?
-
Silence mindfulness: alle aandacht naar binnen
Als ik naar mezelf kijk heb ik vooral vanuit stilte een mindful bewustzijn ontwikkeld. Wanneer je het niet gewend bent om met liefde aandacht aan jezelf te geven, dan is dit de eerste stap. De stilte opzoeken en tijd met jezelf doorbrengen. Observeer wat je voelt, hoort, denkt en ziet. Zonder erin te blijven hangen, zonder opgeslokt te worden door het verhaal erachter, zonder ervoor weg te rennen. Je kunt jezelf vragen stellen zoals: ‘hoe voel ik me op dit moment?’, ‘wat voel ik in mijn lichaam?’, ‘zijn er bepaalde emoties op de voorgrond?’, etc. Schrijf het op of laat alles dat boven komt simpelweg door je gedachten fladderen.
Ik voel onrust, paniek, verdriet, eenzaamheid, blijdschap, hyper. Punt. Geen verhaal, geen oorzaak, geen vervolg. Feit.
Ik voel een lichte druk op mijn borst. Hoog in mijn adem. Punt. Geen verhaal, geen oorzaak, geen vervolg. Feit.
Pfff ik heb zoveel gedachten, aahhh! Punt. Geen verhaal, geen oorzaak, geen vervolg. Feit.
Door dit te trainen leer je met situaties te zijn. Met de leuke en de minder leuke, je benadert ze precies zoals ze feitelijk zijn. Met de tijd zal je merken dat je jezelf minder snel verliest in wat er op je afkomt en dat het moeilijke dragelijker wordt. De neiging om het af te stoten verdwijnt, alles mag er zijn. Sterker nog, het moet er zijn, gezien worden om het te kunnen loslaten.
-
Interactional mindfulness: wat is van jou en wat is van mij?
Hoe goed je ook op jezelf kan intunen als je alleen bent, vaak verliezen we onszelf weer in het ‘oplossingen-denken’ als we met anderen zijn. Mijn yogadocente deelde van de week een mooi voorbeeld hiervan. Haar broer belde en vertelde uitvoerig over de problemen die hij ondervond op zijn werk. Hoe hij niet tevreden was en niet wist wat hij moest doen. Kortom, hij was behoorlijk radeloos. Haar eerste reacties was ‘fix it’: wat kan ik doen om hem beter te laten voelen? Maar toen schoot de krachtigste richtlijn van mindfulness door haar hoofd: see it without judging it. Dus in plaats van verklaringen te zoeken en tools aan te reiken, stelde ze een vraag: “so you feel lost?”. Waarop haar broer antwoordde “yes, I feel completely lost” en hij begon te huilen.
Het is wat het is en het zorgt voor zichzelf
Door een situatie te aanschouwen en te benoemen precies zoals deze is creëer je ruimte voor (zelf)reflectie. Dit is de grootste hulp die mijn yogadocente haar broer op dat moment kon bieden. Hij erkende de situatie en omarmde dat zijn gevoel er mocht zijn.
Hoe graag je ook wilt helpen in de vorm van ‘doen’, het is niet jouw verantwoordelijkheid. Hiermee ontneem je zelfs iemand de kans om zelf te leren, om zelf tot inzichten te komen. En dit is juist hetgeen dat iemand sterkt, een innerlijke daadkracht doet aanwakkeren en de verantwoordlijkheid doet pakken voor desbetreffende situatie in zijn of haar leven. Hier ligt de basis voor positieve veranderingen. Waar het oplossen (ik weet wat je moet doen), beter weten (ik weet wat jij hebt), wegwuiven (ach zo erg is het toch niet, hup zet die schouders eronder) of over-zorgen (emotioneel één worden met andermans gevoelens), de ander juist in een slachtofferpositie zet. Het gevoel kan geven dat hij of zij iets niet goed doet, dat het er niet mag zijn, een gevoel van onmacht en onkunde. Dit houdt iemand klein.
Wie er ook tegenover je zit: neem afstand, betrek het niet op jezelf en voel je niet verantwoordelijk. Biedt steun en hulp met jouw fysieke aanwezigheid. Een veilige ruimte om te reflecteren en te groeien. Stel vragen, geen oplossingen. Duw het niet weg, maar trek het ook niet teveel aan. En laat het los zodra je weer bij die persoon weggaat. Weet wat van jou is en wat niet.
