Als je bedenkt welke rollen je gedurende je leven – of alleen al gedurende één dag – aanneemt, dan zijn dit er nogal al wat. In mijn geval dochter, zus, vriendin, collega, werkzoekende, sporter, buurvrouw, klant, bezoeker, gastvrouw…. en ik kan nog wel even doorgaan.
Enigszins ingewikkeld wordt het wanneer ik verwachtingen en gedragingen aan de – op zichzelf feitelijke – rollen koppel. Bij elke rol past immers een ander gedragspatroon – de variabele ‘bij elke situatie’ houd ik voor het gemak maar even buiten beschouwing. Ik geloof niet dat ik alleen sta als ik zeg dat ik mijn rollen niet enkel aanneem, maar ook goed wil uitvoeren. Als een actrice die avond na avond de sterren van de hemel speelt, wil ik een lieve dochter zijn, een zorgzame zus, een betrouwbare vriendin, een waardevolle collega, een goede buur, een vriendelijke klant…
In het algemeen – en het liefst altijd – wil ik gewoon een leuk, zorgzaam, plezierig, sportief en gezond mens zijn. Voor mezelf én voor anderen.
Een te vol rollenpatroon creëert stress
Aanleiding voor deze gedachtereeks was een ontmoeting met iemand waar ik jaren geleden een huis mee deelde. Ze vertelde mij dat ze onlangs op de top van haar kunnen was aanbeland en hoe ze met een, op het eerste oog, kleine aanpassing een burn-out had weten te voorkomen: ze was één uur minder gaan werken per dag.
Ze vertelde mij hoe haar arbo-arts totaal niet verrast had gereageerd op de – in haar ogen – wonderlijke uitkomst. Hij had er zelfs een hele simpele verklaring voor. Door een extra uur voor zichzelf te creëren had ze niet zomaar ‘tijd’ gewonnen, ze had tijd gewonnen waarin ze al haar rollen kon laten vallen.
Van zonsopgang tot zonsondergang vloog ze van de ene rol in de andere; van zorgzame moeder tot super kok. Van bootcamper tot huishoudster. Van hardwerkende collega tot een gezellige tijdens borrels. Van een loyaal luisterende vriendin tot een passievolle partner… Ze speelde het allemaal klaar. Met een boel stress als gevolg, want door het volle rollenpatroon kon ze al haar rollen – voor haar gevoel – maar half volbrengen. Ze liep compleet achter de feiten aan en was continu moe.
We gaan er vaak vanuit dat een burn-out in essentie werkgerelateerd is, maar het tegendeel is waar. Het gaat pas mis als het werk al jouw tijd opslokt en andere rollen in de knel komen. Het gaat pas mis als je op dagelijkse basis te weinig tijd hebt (neemt!) om rol-loos te zijn.
Een rol-loos uurtje in een cultuur waar nuttig zijn de standaard is
In het gewonnen uur deed de oud-huisgenoot dan ook niks in het bijzonder. Ze plande niks en hoefde niks. Was vrij om te gaan en staan waar ze wilde, zonder rekening te houden met wie dan ook. De arbo arts benadrukte dat ze vooral niks moest blijven doen in dat uur. In ieder geval niks mét mensen – nee, ook niet online – of wat op een ‘to do’ lijstje staat. Geen afspraken, verplichtingen of moetjes.
Een uur simpelweg gehoor geven aan haar eigen ingevingen. Dit betekende dat ze soms een andere weg naar huis fietste, ging wandelen in het park, doelloos een random winkel binnenliep, een roman uit de kast viste of simpelweg met een kop thee op de bank voor zich uit staarde.
Toegegeven: rol-loos zijn is best lastig in een cultuur waar nuttig zijn de standaard is en ledigheid de duivel. We zijn zo doe-minded dat niets doen al snel nutteloos voelt. En daar houden we niet van. Ons vervelen. Alsof je dan niet écht leeft.
“Mensen zijn bang geworden om alleen te zijn met hun eigen gedachten”
Zo las ik laatst in een column van Asha ten Broeke. Precies dít maakt ‘niks doen’ voor veel mensen alles behalve ontspannend. Onze eigen gedachten brengen onrust en ongemak. Dit omdat we het gevoel hebben dat we er iets mee moeten doen – daar heb je het weer: doen, doen, doen. Ook als we niks doen wanen we ons in die actiemodus. Actie in ons hoofd, vaak vanuit een behoefte aan controle.
“Door hieraan toe te geven ontzeggen mensen zichzelf iets waardevols: de kans om de geest te laten dwalen, om te dagdromen”
Mooi gezegd Asha!
Dwalen en dagdromen. Dát is niksen. Dat is rol-loos zijn. Cruciaal voor ons creatieve brein. Zonder ruimte voor de dwalende geest blokkeert het denken – en dan bedoel ik het soort denken waar we werkelijk wat aan hebben. De briljantste ideeën komen niet voor niets vaak als we (wakker) in bed liggen.
Rol-loos zijn betekent niet per se met je ogen dicht op een meditatiekussen
Hoe rol-loze tijd het beste ingevuld kan worden is persoonsafhankelijk. Ik voel me vaak rol-loos als ik in de natuur ben, wandel, schrijf, muziek luister, kook of ja, toch op dat meditatiekussen. Ook yoga werkt voor mij goed, al is deze tricky. De les mag niet teveel actie of concentratie vragen, want dan komt het dwalen in de knel of wordt het een ‘sport-moetje’. Toen ik (noodgedwongen) met restorative yoga begon, vond ik dit vele malen moeilijker dan de actieve yoga lessen die ik gewend was. Restorative draait om het jezelf zo comfortabel mogelijk te maken. Niet stretchen, geen kracht, maar totale ontspanning en overgave. Oef! Dat was wel even wennen voor mijn jumpy mind.
Ironisch genoeg lijkt zelfs het ‘zen zijn’ tegenwoordig iets dat we onszelf opleggen. Iets dat je moet zijn, dus waar je iets voor moet doen. Serieus, laat dat allemaal lekker los en je ‘bent’ het!
Rol-loos zijn is nou eenmaal het makkelijkst als je alleen bent
Je schiet namelijk al snel in een rol als je met anderen bezig bent. Je bent dan niet meer de enige die het tempo bepaald. Toen ik voor het eerst ging samenwonen – voor het echie zeg maar – vond ik het lastig om alleen te zijn in de wetenschap dat er nog iemand in dezelfde ruimte was. Ik moest echt leren dat er niet altijd iets hoefde te gebeuren of gezegd moest worden. Dat ik ook alleen met mezelf kon zijn, al was er nog iemand anders in huis. Dat ik gewoon mocht uit-tunen. En dat hij dat ook mocht 😉
Begrijp me niet verkeerd, rollen aannemen is alles behalve verkeerd. Het is een natuurlijk proces en we kunnen niet zonder. Het houdt ons leven overzichtelijk. Maar tegelijkertijd kunnen we ook niet zonder wat persoonlijke ruimte. We all need space at one point. Ook jij. Ook ik. Eigen tijd waarin we niets hoeven te zijn of te doen. Tijd, puur voor jezelf, om rol-loos te dwalen en dagdromen.
Photo by Paul Hansa
