In mijn studententijd had ik de eerste. Vanuit het niets werd de wereld een onwerkelijke plek, alsof ik niet echt was waar ik was. Ik voelde de kracht uit mijn benen en armen glijden, koud zweet uit mijn poriën lopen, ik voelde hoe mijn darmen de versnelling inzette, hoe mijn hart bonkte en werd omvangen door een druk in mijn borst. Alles duizelde en ik kon alleen maar denken: weg hier.
Een paniekaanval
Angstgevoelens voel ik al zolang als ik me kan herinneren. Niet vreemd natuurlijk, aangezien het een doodnormale menselijke emotie is. Een noodzakelijke zelfs. Angst in een milde vorm verscherpt je focus en activiteit en dat is precies wat we soms nodig hebben. Denk aan de gezonde spanning die je voelt voor een belangrijke wedstrijd of presentatie.
Iedereen kent dus een zekere mate van angst, alleen sommigen laten zich er wat meer door leiden dan anderen. Deels genetisch bepaald, deels aangeleerd in onze vroege kinderjaren, deels voortkomend uit (langdurige) stresssituaties. Overmatige angst is iets ongrijpbaars en ziekmakend bovendien. Het zet zich vast in je lichaam. Als het teveel wordt kan het zich onder andere uiten in wat wij ervaren als een paniekaanval. Stresshormonen worden massaal aangemaakt en het rationele brein tuned even uit. Je lichaam maakt zich op voor een stevig fysiek gevecht of om te vluchten; de fight-or-flight modus. Hartstikke handig als er echt sprake van een levensbedreigende situatie is, maar minder handig als de dreiging enkel vanuit onze gestreste zelf komt.
Neiging tot terugtrekken en controle
Ook in de periode na mijn studententijd kwamen ze zo nu en dan om de hoek kijken. Ik heb zelfs een keer midden in de nacht bij de eerste hulp aangeklopt. Vaak overviel het me als ik moe, brak of gestrest was of in emotioneel heftige periodes. Drukke plekken en veel mensen werden dan ‘moeite’ in plaats van plezier. En thuis, met mijn toenmalige vriend op de bank, voelde ik me het prettigst; geborgen, geliefd en veilig. Maar tegelijkertijd ook heel saai en burgerlijk – destijds echt een no go. Wat weer onrust gaf… moest ik niet…?
Leven met onzekerheid vinden wij, mensen in de westerse wereld, onwijs moeilijk. Ik greep naar controle, begon me vast te klampen; een veel voorkomende reactie bij onzekere gevoelens, met een totaal averechtse werking.
En als al die controle – die je dacht te hebben – ineens wegvalt
… Dan voel je je pas echt lost. Tenminste zo ervaarde ik dat. Wat blijft er over als je ineens niet meer op al die zogenaamde houvast kan bouwen? Mijn hersenschudding maakte dat ik me van het ene op andere moment altijd raar voelde; altijd in de fight-or-flight modus, altijd duizelig, altijd oorsuizen, altijd een druk op mijn hoofd, altijd misselijk en vooral altijd een onwerkelijk gevoel en niet mezelf.
Man, wat vond ik het moeilijk om hiermee om te gaan. Ik werd omvangen door angst, mijn handelen werd er op m’n ‘dieptepunt’ compleet door bepaald. En ja hoor, daar waren ze weer: de paniekaanvallen. Alleen nu had ik niemand aan mijn directe zijde om op terug te vallen. Met een lichaam in duigen moest ik meer dan ooit op mezelf vertrouwen, maar wie was ik eigenlijk nog? En wat was dat dan in mij waar ik zo blind op kon vertrouwen?
Angstreactie trainen
De realisatie dat ik mijn angstreactie zelf kon trainen en ombuigen kwam bij een yogales, ongeveer vijf maanden na mijn val. Ik voelde me niet sterk die dag, maar was toch op de fiets gestapt. Slappe benen, duizelig, benauwd. Kortom: angstig. Toch ging ik, in de hoop dat het me goed zou doen. Eenmaal op de yogamat voelde ik me veilig. Voor even dan. Zodra we begonnen met mindfulness, namen angstige gedachten het roer als een virus weer over. Het lawaai vanuit de open ramen, de warmte, de mensen, het stil zijn, het van huis zijn…het vloog me allemaal aan. In een soort van roes wist ik mijn spullen netjes op te ruimen, een excuserend gebaar naar de docente te maken en ik vertrok. Ik koos – zoals altijd – voor vluchten.
Een week later kwam ik terug. Ik vond dat ik de yoga docente uitleg verschuldigd was en I guess dat ik ook iets aan mezelf wilde bewijzen. Zij vertelde dat ze vroeger ook had gekampt met paniekaanvallen en tipte me het artikel van Pema Chodrön (een boeddhistische non en lerares) over de compassionate abiding practice. Een benadering die naast angst, eigenlijk op alle ‘ongewenste’ emoties kan worden toegepast, zoals woede, jaloezie, eenzaamheid etc.
De compassionate abiding practice, hoe werkt het?
Zodra je merkt dat je overmant wordt door angst ga je er niet als een kip zonder kop in mee, maar sta je stil. Heel bewust met je volle aandacht op jezelf. Angst gaat altijd gepaard met een steeds terugkerend innerlijk dialoog. In mijn geval waren dat vaak twijfels: ‘doe ik hier wel goed aan?’, ‘straks doe ik iets verkeerd’, ‘is dit niet teveel?’ en afkeurende gedachten: ‘ik kan dit niet’, ‘het gaat helemaal fout’. Verzet tegen dergelijke gedachten en emoties is vaak onze eerste reactie. We willen dit gevoel niet. In deze oefening doen we het tegenovergestelde en maken we ruimte voor de ongemakkelijke ervaring. We laten de neiging om het te controleren helemaal los.
Adem diep in en wees volledig aanwezig in wat je ervaart. Stel je helemaal open. Voel het ongemak zo intens mogelijk, maar precies zoals het is. Vervolgens adem je al deze spanning uit. Doe dit nog één keer; diep in en helemaal uit. Door de ongewenste emotie niet weg te duwen, maar volledig te zien en het verloop ervan te ervaren, gaat de druk van de ketel en transformeert de spanning die eraan verbonden is tot just another lichamelijke sensatie.
That’s it!
Het belangrijkste is om te realiseren dat angst geen onderdeel van jou is. Je bént de angst niet. Door ons open te stellen voor de ervaring leren we ongewenste gevoelens kennen, en herkennen hoe ze komen en gaan. Het is een kwestie van eigengemaakte reactiepatronen herprogrammeren om ons niet meer in de emotie te verliezen. I know, makkelijker gezegd dan gedaan in het heetst van de strijd, maar oefening baart kunst. Je traint je hersenen om nieuwe patronen aan te leggen en dat kost tijd, net zoals je niet in één dag hebt leren fietsen of schrijven.
Omarmen verzacht en maakt dat we ze uiteindelijk zowel plezierige als pijnlijke ervaringen met liefdevolle aandacht tegemoet kunnen treden. Ik hoorde laatste over de term RAIN, een handig ezelsbruggetje voor dit principe: recognizing, allowing, investigating, non-identifying.
Bevrijding
Dus anders dan voorheen, durf ik angst nu recht in de ogen te kijken, ervaar ik de bijbehorende fysieke sensaties volledig en luister ik naar wat m’n angst te zeggen heeft. Ik trommel hulptroepen op – bestaande uit plezier, zelfvertrouwen en liefde – en met geruststellende woorden ondergaan en kalmeren we de angst. Een paniekaanval heb ik in geen tijden meer gehad, angstgevoelens wel – ik ben en blijf een mens hè. Maar ik weet dat angst slechts een gevoel in mij is. Een gevoel dat komt en gaat, net als geluk, verdriet, blijheid en al het andere dat je kunt ervaren. Want alles dat je kunt ervaren, kan je in essentie niet zijn – Ja, laat die maar even bezinken 😉 Wat een bevrijding!
Morgen ga ik op vakantie, voor het eerst sinds mijn val 1,5 jaar geleden. Alleen…vliegveld…veel mensen…veel lawaai…ver en lang van mijn veilige thuis. Maar ik voel geen angst, hoogstens wat gezonde spanning. Maar ik voel vooral zo belachelijk veel zin dat mijn tenen er van kriebelen!
Meer lezen? Hieronder het leesvoer dat ik verslonden heb over dit principe:
- Pema Chodrön heeft meerdere inspirerende boeken geschreven. Allen – gebaseerd op die paar die ik gelezen heb dan – erg praktisch en toegankelijk.
- Ook het boek ‘Angst beheersen met mindfulness’, geschreven door Jeffrey Brantley geeft praktische handvatten om dit principe toe te leren passen.
Kriebelende tenen zijn een stuk fijner dan paniekaanvallen ;)! Geniet ervan meis! En mooi stuk dit! Xx
Wat een mooi en ontroerend verhaal! Geniet van je vakantieXx